Şifreli alfabeleri nasıl çözeriz?

Diyelim ki elinizde şifreli bir metin var. Tabii Sezar şifrelemesi gibi basit bir şifrelemeden bahsediyoruz. Mesela harfi harfle değiştirme veya tekil simgelerle değiştirme. Bunu nasıl çözeriz?
Her şeyden önce kullanılan dili tahmin edebiliyorsak, o dile ait harf kullanım sıklığına bakmalıyız. Diyelim ki şifreli metin Türkçe. O zaman Türk alfabesindeki harflerin kullanım sıklıklarına bakmalıyız. Ya da diğer diller için şuna bakabilirsiniz. Evet, baktık ki Türk alfabesinde 29 harf var ve en sık kullanılan harfler A, E, İ, N, R, L ve onlardan sonra da I, D, K.
Eğer şifreli metnin dilini doğru tahmin ediyorsak, o halde bu metnin harf sıklığı da %11,68 A, %9,01 E, %8,27 İ ve %7,23 N gibi olmalı. Peki şifreli metnin harf sıklığını nasıl ölçeceğiz?
İşte bu soru için, metin tekil simgelerden oluşuyorsa her simgeyi kafamıza göre bir harfle eşleştirmeliyiz. Yok, zaten metin bildiğimiz harflerden oluşuyorsa aynen okumaya devam ediyoruz. Sonra şu sitedeki gibi bir 'karakter sıklığı çözümleyicisi' ile en sık kullanılan harfleri bulmalıyız. Bu işleme frekans analizi deniliyor.
Bundan sonrası kolay olmakla birlikte elinizdeki metnin uzunluğuna bağlı. Yeterince uzun bir metin varsa A'dan başlayarak harfleri tek tek ortaya çıkartmanız çok kolay.
Çocukken o kadar çok keyif alırdım ki bu şifreleme işinden... En yakın arkadaşımla bize has bir alfabe geliştirmiştik, öyle yazışıyorduk orta okulda. Geçtiğimiz aylarda benzer bir alfabeyi çözme girişiminde bulundum ve o kadar eğlendim ki anlatamam. Önce olaya duygusal yaklaşıp tek çizgileri I'ya benziyor diye çözmeye çabaladım. Yuvarlak olanlar da kesin S'dir filan... Pes edip işi bilimselliğe dökünce olay aydınlandı tabii. En sonunda olayı unutmamak için yazmak kalmıştı...